تاریخ انتشار : 1398/8/30 چاپ خبر

«عمارت ملک»، یادگار قاجاری ملک‌التجار بوشهری +تصاویر

به گزارش جنوب 24؛ در معماری بافت قدیم بوشهر و در کنار ساحل نیلگون خلیج فارس خانه هایی همچنان پابرجا و سرفراز ایستاده اند که هر رهگذر و مسافری ناخودآگاه سر به سوی بلندی این عمارت ها می چرخاند و زبان به ستایش ترکیب و معماری خاص به کار رفته در آنها باز می کند.

منطقه بوشهر، بناهایی که در طبقات مختلف و به صورت باز و گسترده شکل گرفته اند را عمارت می خوانند که عمارت تاریخی ملک نیز از معماری های منحصر به فرد کرانه خلیج فارس بوده و به عنوان جزیی از شاخصه های بافت معماری بومی بوشهر به حساب می آید.
داستان تولّد عمارت ملک اینگونه روایت شده است که حاج محمدمهدی ملک التجار از بازرگانان ثروتمند جنوب ایران در دوره قاجار، در یكی از سفرهای تجاری خود به شهر پاریس پس از دیدن کاخ سر کنسول فرانسه، شیفته ی زیبایی آن کاخ می شود و پس از بازگشت به بوشهر تلاش می کند تا نمونه ای از آن بنای فرانسوی را در قالب خانه ­ای بزرگ و منطبق با شرایط محیطی این شهر در بوشهر بسازد. بر همین اساس این ساختمان باشكوه به دست معماران فرانسوی و با مصالح محلی ساخته شد که نمونه کم نظیری از معماری جنوب ایران است. زیبایی و ابهت خاص عمارت با ظرافت های جالب به کار رفته در معماری آن و پلکان شکیل و اعیانی ورودی عمارت، باعث شده از لحاظ هندسی، از زیباترین عمارات جنوب کشور  باشد.
 
سبک معماری این عمارت برگرفته از سبک ساختمان سازی در گذشته‌های سواحل خلیج فارس است که به بنگله معروف بودند. وسعت عمارت در حدود ۴۷۰۰ متر مربع بوده و حدود ۲۵ هزار متر مربع زیربنا دارد و شامل شاه نشین، حمام عمومی، اصطبل، خانه هایی مربوط به خدمه، آشپزخانه و بخشی هم به انباری اختصاص داشته است. عمارت اصلی، عظیم‌ترین بخش مجموعه است كه در دو طبقه ساخته شده و سالن پایین آن برای ملاقات‌های رسمی ملک التجار و طبقه‌ی بالا برای ضیافت‌های خصوصی در نظر گرفته شده بود.
 
در پژوهشی تحت عنوان عمارت های فراموش شده تالیف سال ۱۳۸۴ توسط حسین منصوری آمده است: "در معماری بافت قدیم بوشهر، به کارگیری در و پنجره ها، فضاهای ارتباط دهنده، تاقچه ها و رف ها همه در جهت کاربری خاص خود در هر اتاقی تعبیه شده و به آن شخصیت و تمایز بخشیده است.
 
معماری بوشهر با توجه به عوامل جوی و گرمای هوا دارای الگوی خاصی از ساخت و ساز مسکن است که حاصل این ساخت و سازها بافتی گسترده و منحصربه فرد است.
 
برای سازماندهی فضاهای مختلف در معماری بوشهر از عناصری مثل طارمه (نوعی ایوان)، و شناشیر (نوعی پیشگاه یا بالکن است) در نمای بیرونی و رو به فضای باز شهری استفاده شده است و در بافت این خانه ها به وسیله شناشیر و طارمه ها امکانی جهت عبور جریان هوا ایجاد شده و با ایجاد روزنه ها و پنجره های متعدد در این خانه ها گردش باد نیز صورت می گیرد. در بوشهر بیشتر خانه ها با تیرپوشهای چوبی پوشانده شده است.
 
خانه های بافت قدیم بوشهر دارای اتاق های تابستانی در طبقات بالا و اتاق های زمستانی در طبقه همکف و یا کمی پایین تر از سطح حیاط است که در اطراف اتاق های تابستانی بازشوهای کامل یا نیم دری ها قرار گرفته و در فصل تابستان چون بادگیری عمل می کرده. این اتاق ها در انواع سه دری، تا شانزده دری قابل مشاهده است."
 
عمارت ملک در طول تاریخ و در طول یک قرن حیات خود سرنوشت پر فراز و نشیبی داشته و روایت غم باری دارد.
 
این بنای بسیار ارزشمند و تاریخی در جریان جنگ جهانی اول عمارت ملک توسط متجاوزان انگلیسی اشغال شده و به عنوان مقر نظامی انگلیسی ها مورد استفاده قرار گرفت. انگلیسی‌ها سال‌ها در این کاخ مستقر بوده و با ورشکست شدن ملک التجار (صاحب اصلی عمارت) بسیاری از اسباب نفیس و لوازم قیمتی آن را با قیمت کمی خریداری و با خود به انگلستان بردند. با روی کار آمدن سلسله پهلوی در ایران این عمارت مبدل به خوابگاه نظامیان رضاخان شد و قشون و سپاهیان قزاق آنجا ساکن بودند، در اواخر دوره رضا خان نیز عمارت ملک با وجود چند بار تعمیر و بازسازی رو به ویرانی گذاشت.
 
عمارت ملک در قسمت جنوبی بندر بوشهر در منطقه‌ بهمنی، خیابان ماهینی، کوچه ملک قرار د‌‌‌‌ارد‌‌‌‌. این اثر در تاریخ ۱۷ آذرماه ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۸۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملّی ایران به ثبت رسید.
 
به گفته معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در سال ۱۳۹۰ و با پرداخت ۲۲ میلیارد ریال عمارت تاریخی ملک بوشهر از وارثان صاحب اصلی آن خریداری و به تملک سازمان میراث فرهنگی درآمد.   
 
در سال های اخیر برنامه های زیادی چون واگذاری آن به بخش خصوصی و تبدیل به مکان گردشگری، فرهنگی و تجاری و مرمت و همچنین بازسازی آن مطرح بوده است. در تابستان ۹۶ طی تفاهمی مسئولیت احیای عمارت ملک و اجرای طرح بازسازی و تبدیل آن به جاذبه گردشگری به شهرداری بوشهر سپرده شد و به این ترتیب در فضای روبروی این عمارت به مساحت بیش از هفت هزار متر مربع محوطه سازی صورت گرفت.
 
در نهایت و در فروردین ماه سال ۹۸ این عمارت طی مزایده ای به بخش خصوصی واگذار شد تا با کاربری فرهنگی- اقامتی- پذیرایی بار دیگر در گذرگاه روزها و فصل ها به آن‌سوتری برود که هوایش خوب است.
 
و این اثر ملّی همچنان در انتظار بازگشت به شکوه گذشته به سر می برد.
 
انتهای پیام/
انتهای پیام/

نظرات

هیچ نظری در مورد این خبر تاکنون ثبت نشده است.